HMB (beta-hidroksi-beta-metilbutirat), elzem amino asit olan lösinin bir metabolitidir. Protein metabolizması üzerinde anabolik role sahiptir. İnsan vücudunda üretilebildiği gibi kedi balığı, turunçgiller ve hayvan sütünde bulunur. 3g günlük HMB dozunu üretebilmek için 60g lösin
gereklidir. Bunun için 600g’dan fazla yüksek kaliteli protein tüketimi söz konusudur. Bu miktar hem gereğinden çok fazla hem de sağlıklı bir seçim olmadığından, HMB, diyet takviyesi olarak uygulanmaktadır.

İskelet kas sisteminde anti-katabolik etkiye sahip olan HMB, protein yıkımında görev alan enzimleri düzenleyerek protein katabolizmasını azaltır. Kas hipertrofisinde, kuvvetinde ve gücünde artış, kas hasarında azalış, aerobik performans ve fiziksel çalışma kapasitesinde artış olarak etkileri sıralanabilir.

Erkekler üzerindeki ergojenik etkisi gözlemlenen bir araştırmada HMB takviyesi alan deneklerin kas kütlesinde ve kuvvetinde artış gözlemlenirken kaslarda katabolizma sonucu oluşan ürünlerde (3-metilhistidin ve kreatin fosfokinaz) azalma gözlemlenmiştir.

HMB, yağ kütlesini kaybetmeyi ve yaşa bağlı kas kaybını önlemek amaçlı en sık kullanılan takviyelerdendir. Sporcuların yanı sıra kas erimesi (sarkopeni) olan insanlarda (AIDS, kanser, kronik akciğer ve kalp hastalığı, kalça kırığı) yağsız vücut kütlelerinde ve gelişmiş bağışıklık durumlarında artış, halsizlik hissinde azalma, azot dengesinde iyileşme gibi olumlu etkilere sahiptir.

Lösin metaboliti olan HMB, yağ kullanma kabiliyetini geliştirdiği ve kas hücrelerindeki yağ asitlerinin oksidasyonunu arttırdığı bulunmuştur. Fiziksel aktive sırasında ek olarak alınması yağsız vücut kütlesinin korunmasında etkilidir. Adipoz yağ kütlesinin düşük değerler göstermesi, yağ asidi oksidasyonunun arttığı sonuca varmaktadır. 

HMB’nin yararlı etkilerinin desteklediği çalışmaların yanında egzersizdeki yararlı etkilerini desteklemeyen insan çalışmaları da vardır. Bu çalışmalarda kas gücü ve vücut kompozisyonu üzerinde yararlı bir etkisi yoktur sonucuna varılmıştır.

Üreticiler tarafından kas kütlesini korumak ve işlevini iyileştirmek için günde 3g HMB dozu önerilir. Çalışmalarda en az 6 hafta süreyle 3g/gün HMB dozu optimal kabul edilir. Bu uygulama kas hasarını azaltmak için tavsiye edilir. Düşük dozda HMB takviyesi ile yapılan çalışmada 1.5g/gün HMB’nin yeterli olduğu fikri desteklenmiştir. 6g/gün HMB dozunda yağsız vücut kütlesinde ve kas gücünü arttırmada diğer dozlara göre daha etkili olmadığı görülmüştür.

Sıçanlarda yapılan bir çalışmada 6g’lık dozda kolesterol fraksiyonları, kan değişkenleri ve karaciğer veya böbrek fonksiyonlarında hiçbir etki gözlenmemiştir. Benzer şekilde çeşitli aminoasitlerle kombine edilen HMB takviyesi çalışmalarında herhangi bir yan etki gözlenmemiştir. Literatürde tavsiye edilen dozlarda HMB tamamen güvenli görünmektedir.

Uzm.Dyt. Mestan ÇİLEKÇİ

Stj.Dyt. İrem KABAHOR